Budynek dworca PKP w Zakopanem

Budynek dworca PKP w Zakopanem, który zostały poddany kompleksowej rewitalizacji jest swoistym ponikiem historii i kultury, mocno wpisującym się w charakter miasta.

Zakopane w XIX wieku stanowiło silny ośrodek kultury i turystyki oraz lecznictwa, goszcząc wielu wybitnych przedstawicieli sztuki, nauki czy polityki. Budowa dworca była nieocenionym przedsięwzięciem, z uwagi na rozwijającą się w tamtych czasach bazę turystyczną oraz ciągły przyrost osób odwiedzających miasto. Nie sposób nie wspomnieć o Władysławie hr. Zamoyskim, który bezpośrednio przyczynił się do powstania obiektu poprzez ofiarowanie terenu pod inwestycję. Budynek dworca kolejowego został wzniesiony w latach 1899 do 1901 roku. Budynek został wymurowany z cegły, otynkowany i przekryty dwuspadowym dachem. Kolejne przebudowy nastąpiły w latach 1929, 1939, 1962 i związane były z rozwojem węzła kolejowego w Zakopanem z okazji organizacji pod Giewontem Narciarskich Mistrzostw Świata FIS w 1929, 1939 i 1962 roku. Obecnie budynek dworca PKP, ze względu na swoją nieocenioną wartość zabytkową i historyczną, objęty jest ochroną konserwatorską poprzez wpis do rejestru zabytków Województwa Małopolskiego. W związku z powyższym, prace podejmowane w celu przywrócenia dawnej świetności budynku, uzgadniane były z konserwatorem. Z uwagi na pierwotną architekturę eklektyczną budynku, charakterystyczną dla galicyjskich prowincji, dążono do zachowania jego wyglądu zewnętrznego takiego jak sprzed lat, przy jednoczesnym zapewnieniu jego używalności i funkcjonalności. Analizując krok po kroku efekt realizacji przedsięwzięcia, konieczne jest podkreślenie wagi i potrzeby jego realizacji. Budynek dworca przed podjętą rewitalizacją był obiektem, którego wygląd nie odzwierciedlał wspomnienia dawnego, turystycznego ośrodka Zakopanego, którego piękno stanowiło wizytówkę miasta. Co więcej, budynek przed rewitalizacją w żadnym stopniu nie zapewniał odpowiednich warunków do jego swobodnego użytkowania. Wszelkie podjęte prace budowlano – konserwatorskie związane były z projektowaną funkcją budynku stacji, stanem technicznym istniejącego obiektu oraz wszystkimi uwarunkowaniami związanymi z historycznymi nawarstwieniami tego zabytkowego obiektu. W ramach prac konserwatorskich została wykonana dokumentacja konserwatorska stratygrafii (nawarstwień) kolorystyki powłok malarskich wykończenia: stolarki okiennej, stolarki drzwiowej, ścian wewnętrznych, ścian zewnętrznych, drewnianych elementów wykończeniowych zewnętrznych oraz materiałowej i kolorystycznej okładzin cokołu. Na podstawie ww. dokumentacji została przygotowana paleta i wzornik barw, które umożliwiły odwzorowanie pierwotnego wyglądu tego zabytkowego obiektu. Dzięki przeprowadzonej rewitalizacji budynku dworca, obiekt ten stał się na nowo pięknym elementem miejskiego krajobrazu, wpisując się perfekcyjnie w turystyczny charakter miasta. Budynek przy jednoczesnym zachowaniu dotychczasowych funkcji dworca PKP, zyskał nową jakość i użytkowe walory zarówno kulturalne, gospodarcze, jak i turystyczne. W ramach przedsięwzięcia kładziono silny nacisk na wprowadzenie rozwiązań funkcjonalnych dla każdego podróżnego i korzystającego z dworca, co zapewniło warunki do różnorodności oferowanych usług. W budynku zapewniono miejsce dla kas biletowych wraz z wygodną poczekalnią dla podróżnych, przechowalnią bagażu, toaletami (także dla osób niepełnosprawnych i z kącikiem dla matki z dzieckiem). Warto wspomnieć o dostosowaniu obiektu dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Podjęto kroki, aby na każdym etapie realizacji projektu spełniać wymogi pełnej dostępności do obiektu i świadczonych tam usług. Na etapie przygotowania projektu budowlanego uwzględniono szereg rozwiązań umożliwiających fizyczny dostęp do wszystkich usług dla osób z niepełnosprawnością ruchową (windy, podjazdy, wielkość pomieszczeń i przestrzeń użytkowa dopasowana do potrzeb). Dla osób niedowidzących, niedosłyszących i z niepełnosprawnością intelektualną zastosowano system przejrzystych jasnych oznaczeń (piktogramów), umożliwiających swobodne poruszanie się po obiekcie. Informacje oraz okienka zostały umieszczone na takich wysokościach, aby osoby niedowidzące lub na wózkach miały możliwość zapoznania się z nimi. W windach oraz w strefach obsługi klienta zastosowano nakładki w alfabecie Braille’a. Przy schodach umieszczono pasy ostrzegawcze o fakturze wyczuwalnej pod stopami, ułatwiające poruszanie się osobom niewidomym i słabowidzącym. Odnowiony i przystosowany do nowoczesnych standardów dworcowych parter jest w całości przystosowany do obsługi pasażerów. Wnętrze budynku oferuje również część usługową i gastronomiczną. Jednym z najważniejszych działań było zapewnienie sfery kulturalnej poprzez stworzenie miejsca służącego nowoczesnej mediatece, w której będzie można skorzystać z szerokiej oferty książek, multimediów oraz dostępu do Internetu, a także miejsca wystawienniczego - antresoli wraz z stałą wystawą poświęconą historii kolejnictwa oraz Polskich Kolei Linowych. Jeśli chodzi o charakterystykę techniczną i samą konstrukcję budynku - powierzchnia zabudowy wynosi 1 149,90 m2 , powierzchnia użytkowa 2 068,70 m2 a kubatura 9 823,90 m2 . Budynek składa się z piwnic, parteru, piętra i poddasza. Wykonawcą inwestycji było Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Gut-Wierchowy” Sp. z o.o., a przekazanie placu budowy nastąpiło w maju 2018 r. Odbiór inwestycji nastąpił w dniu 11 sierpnia 2020 r. Wszystkie roboty budowlane prowadzone były pod ścisłym nadzorem Konserwatora Zabytków w celu utrwalenia wartości historycznej obiektu oraz zachowania w jak najwyższym stopniu jego pierwotnego stylu. Odwzorowano ówczesną formę architektoniczną kładąc szczególną uwagę na bryły, formy dachów, wygląd elewacji oraz podział stolarki drzwiowej i okiennej. Stawiano na zatrzymanie dawnych dekoracji zewnętrznych pod postacią boniowania ścian, wykonania elewacji w odcieniu żółtym z białymi gzymsami, narożnych lizen oraz nadproży okiennych. Zewnętrzna stolarka drzwiowa i okienna budynku została wymieniona, przy zachowaniu dotychczasowej formy i konstrukcji. Co warte wspomnienia, zachowano najstarsze sklepienia w piwnicach budynku, których wygląd wzbudza podziw nad fachowością ich wykonania oraz przenosi do dawnego klimatu. Z uwagi na wprowadzenie nowych funkcji, wszystkie pozostałe pomieszczenia zostały całkowicie zmodernizowane. We wnętrzach budynku najcenniejsze są centralne klatki schodowe z kamiennymi schodami i ozdobnymi kutymi balustradami, które zostały zachowane w niezmienionej formie. W obrębie klatek schodowych zachowano oryginalne okna, poddano je jedynie konserwacji. Z uwagi na zły stan budynku, jego wygląd zewnętrzny, który wraz z upływem lat wzbudzał odczucie obiektu nieprzystosowanego dla użytkowników, konieczne było podjęcie szeroko zakrojonych prac rozbiórkowych.
Budynek przed rewitalizacją był w złym stanie technicznym wymagającym pilnej interwencji, zużycie fundamentów ocenione zostało na 50%. Również elementy drewniane - takie jak okna czy więźby dachowe - były w bardzo złym stanie technicznym. Uwzględnienie zaleceń konserwatorskich w trakcie podejmowania działań rewitalizacyjnych dokonane zostało z zachowaniem technologii i materiałów najwyższej jakości. Kompleksowość omawianego przedsięwzięcia to wykonanie szeroko zakrojonych robót rozbiórkowych, budowlanych, konstrukcyjnych, wykończeniowych oraz instalacyjnych. Roboty rozbiórkowe stanowiły niezbędną część prac, aby budynek główny dworca odzyskał dawną świetność. Ponad 100-letni budynek, z uwagi na brak podejmowanych od dłuższego czasu działań renowacyjnych, wymagał usunięcia nietrwałych, porażonych i odspojonych fragmentów tynku oraz rozbiórek w zakresie ścian, słupów i stropów. Konieczne było również wykonanie niezbędnych izolacji przeciwwilgociowych i termomodernizacji.
Kolejnym działaniem było wykonanie demontażu skrzydeł okiennych oraz drzwiowych. Zrealizowane prace rozbiórkowe były podstawą do rozpoczęcia robót konstrukcyjnych stanu zerowego oraz stanu surowego nadziemia, jak również robót wykończeniowych. Zapewnione zostało wdrożenie zaleceń konserwatorskich w zakresie maksymalnego zachowania lub przywrócenia pierwotnego rozkładu pomieszczeń budynku. Szczególny nacisk kładziono na pozostawienie dawnych klatek schodowych z kamiennymi schodami i kutymi balustradami, które zostały oczyszczone i odmalowane, unikalnych więźb dachowych oraz sklepień w piwnicach. Uwzględnienie tej kwestii w działaniach konstrukcyjnych, pozwoliło użytkownikom budynku cieszyć się dawnym klimatem dworca sprzed ponad stu lat.
Niezbędnym podjętym działaniem, istotnym również pod względem estetycznym, był demontaż konstrukcji dachu wraz z częściową wymianą elementów konstrukcyjnych, jego gruntowne ocieplenie oraz nowe pokrycie blachą tytanowo – cynkową w kolorze grafitowym na zrąbek stojący wraz z wykonaniem prac ciesielskich konstrukcji dachu. Konstrukcja dachu jest drewniana, a dach dwuspadowy. Istotnym krokiem przedsięwzięcia było podjęcie niezbędnych prac ziemnych poprzez wykonanie wykopów pod podbicia fundamentów, czy pogłębienie piwnic z istniejącym murem z kamienia. Zrealizowane zostały wszystkie konieczne prace betoniarskie fundamentów, pięter, wieńców, nadproży, podciągów i stropów nad parterem, murarskie ścian parteru i piętra, ścian poddasza, wykonanie podłóg na gruncie, posadzek oraz białego montażu. Przywrócono również pierwotną formę jednospadowego zadaszenia od strony południowej (peronów) z wymianą zniszczonych elementów drewnianych zadaszenia i słupów konstrukcyjnych. Podłogi i posadzki wykończone zostały płytkami ceramicznymi oraz wykładzinami.
W ramach działań wykończeniowych, wykonano czyszczenie cegieł metodami tradycyjnymi po uprzednim skuwaniu tynków, oczyszczanie elementów wykonanych z drewna oraz późniejsze zabezpieczenie elementów drewnianych i metalowych, oczyszczenie podmurówki kamiennej wraz z uzupełnieniem i zabezpieczeniem hydrofobizacyjnym. Wykonano ocieplenie ścian zewnętrznych (ocieplenie od wewnątrz), a następnie uzupełniono ubytki tynków, wykonano tynki, gruntowanie oraz malowanie. Gruntowna renowacja bardzo zniszczonego budynku obejmowała także wymianę wszystkich instalacji: elektrycznych, alarmowych i monitoringowych, wodociągowo-kanalizacyjnych, centralnego ogrzewania (budynek został podłączony do geotermii), przeciwpożarowych, czy instalacji odgromowej. Finalny efekt rewitalizacji to piękny wygląd zewnętrzny budynku, który jak zostało wspomniane powyżej, uzgadniany był na bieżąco z konserwatorem zabytków. Wykonując prace malarskie zachowano elewacje w odcieniu żółtym z białymi gzymsami, nadprożami okiennymi oraz lizenami. Stolarka okienna i drzwiowa posiada wpisujący się w całościową kolorystykę odcień ciemnej zieleni.
Powyższy zakres rzeczowy projektu bazuje na Szczegółowym programie konserwatorskim (SPK) oraz projekcie budowlanym, którego autorem jest Autorska Pracownia Architektoniczna Zenona Remi. Rewitalizacja zabytkowego budynku dworca PKP jest znaczącym krokiem w rozwoju turystycznego charakteru miasta, tworząc jego wizytówkę i przykład dla innych podobnych działań.


Leszek Dorula, burmistrz Zakopanego

"Rewitalizacja budynku dworca PKP w Zakopanem była podyktowana przede wszystkim zachowaniem jego nieocenionej wartości zabytkowej i historycznej, ale także koniecznością zapewnienia odpowiednich warunków korzystającym z niego mieszkańcom i turystom. Dzięki przeprowadzonej rewitalizacji budynek zyskał na atrakcyjności, łącząc funkcjonalność dworca PKP ze strefą kulturalną: multimedialną informacją turystyczną, a w niedalekiej przyszłości nowoczesną mediateką i salą wystawienniczą. Dziś stanowi wizytówkę naszego miasta i powód do dumy."

Dworzec PKP

Zakopane