Ponowne narodziny Starego Młyna
„Rewitalizacja obiektu „Starego Młyna” w Zgierzu, jako nowej siedziby Miejskiego Ośrodka Kultury w ramach projektu „Szlakiem architektury włókienniczej – rewitalizacja Miasta Zgierza w celu rozwoju produktu turystycznego oraz rewitalizacji zdegradowanych terenów na obszarze ŁOM” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014 – 2020”.
Stary Młyn znajdujący się przy ulicy Długiej w Zgierzu był niegdyś młynem motorowym o napędzie najpierw parowym, a później elektrycznym pochodzącym z początku XX wieku. Co ciekawe, próżno szukać go na carskim planie miasta Zgierza z 1910 roku. Jego obrys został naniesiony dopiero piórkiem w latach 30. XX wieku przez polskich geodetów. Wiemy jednak, że w okresie międzywojennym należał do braci Brown. Jeden z nich Herman wziął w roku 1924 kredyt, tzw. dyskontowy, na rozwój spółki. Jednak brak jest bliższych informacji ze względu na to, że nie zachowała się dokumentacja, projekty, rysunki, fotografie ani z okresu budowy, ani eksploatacji. Najprawdopodobniej dokumentacja nie została przed II wojną przekazana do archiwum, przez co mogła zostać zniszczona podczas pożaru ratusza w 1945 roku lub zaginęła w innych okolicznościach. Budynek młyna to typowa budowla użytkowo-fabryczna początku XIX wieku. Obiekt zbudowany został z cegły, nie był tynkowany, z oknami kratownicowymi. Nie miał żadnych wyróżniających go od innych gmachów przemysłowych szczególnych walorów architektonicznych. Stał w oficynie domu tkackiego przy głównej ulicy miasta i raczej nie przyciągał oka mieszkańców. Po II wojnie światowej budynek przejęła władza socjalistyczna. Po 1945 roku Miejska Rada Narodowa przeprowadziła jego gruntowną inwentaryzację i przekazała spółdzielni, która miała nim administrować i mielić mąkę dla ludności. Młyn funkcjonował pełną parą do roku 1992, kiedy to został zlikwidowany. Nie wytrzymał konkurencji większych przetwórni tego typu działających w regionie. Potem przez lata budynek nie był użytkowany, co przyczyniło się do jego ruiny. Kilkanaście lat temu budynek miało przejąć Stowarzyszenie Zgierskich Artystów "Młyn", jednak nie podołano wymogom finansowym. Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło. Był to moment, w którym zakiełkował pomysł przeniesienia tam ośrodka kultury.
Budynek, pomimo iż objęty ścisłą ochroną konserwatorską, stawał się w coraz gorszym stanie technicznym, w dużej części pozbawiony został konstrukcji dachowej, a stropy znajdujące się w pomieszczeniach uległy częściowemu uszkodzeniu i zapadły się do środka. Miasto stało przed poważnym wyzwaniem zarówno finansowym, jak i budowlanym. Aby przywrócić świetność jednej z najbardziej interesujących i ciekawych budowli poprzemysłowych na terenie miasta, a tym samym uniknąć dalszej destrukcji obiektu, w budżecie miasta należało wygospodarować znaczne środki, co okazało się trudnym zadaniem. Postanowiono zatem dokonać rewitalizacji budynku przy pomocy środków zewnętrznych. Założenia dotyczące obiektu zostały wpisane do projektu pn. „Szlakiem architektury włókienniczej – rewitalizacja Miasta Zgierza w celu rozwoju produktu turystycznego oraz rewitalizacji zdegradowanych terenów na obszarze ŁOM” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014 – 2020”. Rewitalizacja budynku wraz z zagospodarowaniem terenu przyległego wyceniona została na 9.188.340,00 zł brutto.
Celem adaptacji i rozbudowy budynku Starego Młyna było stworzenie nowoczesnego miejsca kultury nawiązującego jednocześnie do zabytkowej strefy miasta (w pobliżu znajdują się domy tkackie) i walorów obiektu Młyna. Zgodnie z założeniami, budynek pełni funkcję obiektu użyteczności publicznej jako siedziba Miejskiego Ośrodka Kultury. Przebudowa polegała więc na dostosowaniu budynku do nowych funkcji oraz jego rozbudowie w kierunku południowym i północnym z możliwością przejazdu pod budynkiem w parterze w formie przejazdu bramowego oraz nadbudowie o jedną kondygnację na fragmencie budynku. Należało zachować historyczny charakter tego miejsca, a z uwagi na ochronę konserwatorską realizować także wytyczne konserwatora zabytków. Dobudowana kondygnacja miała ponadto harmonijnie współgrać zarówno z budynkiem jak i otoczeniem. Projektant, jak i Wykonawca robót budowlanych sprostali wzywaniu - budynek charakteryzuje się skromną, ale jakże wyrazistą architekturą wpisaną w zastany kontekst krajobrazu miasta o bogatej przeszłości przemysłowej. Nawiązuje do obiektu Starego Młyna z przeszłości i w możliwie współczesny sposób łączy ze sobą tradycyjne elementy układu urbanistycznego i naturalnych, prostych wykończeń. W trakcie wykonywania kompleksowych prac budowlanych pamiętano, że w procesie przywracania budynkowi wymaganej wartości technicznej nie można zagubić jego walorów historycznych. Wiernie odtworzono pierwotną elewację budynku z wykorzystaniem oryginalnej cegły z rozbiórki i nowego materiału ceglanego o zbliżonym kolorze, wymiarze i fakturze. Rekonstrukcja ścian odzwierciedla pierwotne detale gzymsów, nadproży okiennych łukowych oraz wątków ceglanych - wiązanie krzyżowe. Przywrócono również dawne lokalizacje otworów okiennych, wykonano stolarkę okienną w konstrukcji aluminiowej o historycznych podziałach, a istniejące elementy drewniane konstrukcji budynku (słupy, belki i deskowanie) wykorzystano w ramach aranżacji wnętrz jako elementy dekoracyjne stanowiące świadectwo pierwotnych rozwiązań konstrukcyjnych. Po dokonanej rewitalizacji można śmiało powiedzieć, że tradycja połączyła się z nowoczesnością.
Wykonana modernizacja obiektu polegała jednak nie tylko na jego rozbudowie i nadbudowie o jedną kondygnację, ale przede wszystkim na dostosowaniu budynku do nowych funkcji - siedziby Miejskiego Ośrodka Kultury. Z niszczejącego budynku, Stary Młyn przeobraził się w centrum kultury, które ma za zadanie skupiać lokalną społeczność, kreując miejsce do rozwijania swoich zainteresowań, spotkań towarzyskich, atrakcyjnego spędzania wolnego czasu. Wśród pomieszczeń, które zostały utworzone dzięki zaadaptowaniu Starego Młyna na potrzeby kulturalne, znalazły się m.in. sala widowiskowa z publicznością na ok. 200 miejsc, galeria sztuki, studio nagrań, przestrzeń gastronomiczna, a także pracownie: fotograficzna, baletowa i plastyczna. Podkreślić należy również że budynek został dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych – utworzono windę (która obsługuje wszystkie kondygnacje budynku), szerokie korytarze, toalety dla osób niepełnosprawnych. Wszystkie pomieszczenia zostały dostosowane do potrzeb osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Przejścia, drzwi wykonano bezprogowo, a w ramach pomieszczeń ogólnodostępnych nie występuje zróżnicowanie poziomu podłóg. W sali widowiskowej również występuje wyznaczone miejsce dla osoby niepełnosprawnej. Powierzchnia użytkowa nowej siedziby Miejskiego Ośrodka Kultury liczy sobie 1300 m2 . Stary Młyn to przede wszystkim ogólnodostępne miejsce, dla niemalże każdego mieszkańca niezależnie od wieku czy płci. Jest to miejsce, którego celem jest budowanie przestrzeni dialogu dla kultury i sztuki, realizacja polityki młodzieżowej Zgierza, wspieranie oraz promocja lokalnych twórców i twórczyń. Jest to również doskonała przestrzeń do organizacji niezwykłych eventów i spotkań. Oferta MOK posiada bardzo bogaty kalendarz wydarzeń.
Już na etapie projektowania zaczęto poszukiwać innowacyjnych, nowatorskich źródeł rozwiązania. Było to niemałe wyzwanie dla wykonawcy, albowiem był on ograniczony istniejącą już bryłą budynku i wytycznymi konserwatorskimi. Postawiono więc na ciekawy design, prostą i przyjazną architekturę, która łączy tradycję z postępem. Można śmiało powiedzieć o dwutorowości estetyki: dominuje konstrukcja tradycyjna, ceglana z nowoczesną nadbudową. Zastosowano nowe rozwiązania konstrukcyjne z elementami oryginalnej cegły. Projektant poszedł o krok dalej – wymyślił salę widowiskową na ok. 200 osób, która ma bardzo ciekawe rozwiązanie. Posiada wrota otwierające scenę na otoczenie Starego Młyna, dzięki czemu istnieje możliwość wykorzystania jej podczas wydarzeń plenerowych. Mieszkańcy, którzy w ładną pogodę będą korzystać z zagospodarowanej przestrzeni wokół budynku, będą również mogli uczestniczyć w odbywających się koncertach czy przedstawieniach.
Przemysław Staniszewski, prezydent Zgierza
"Wielofunkcyjna sala widowiskowa, galeria sztuki, pracownie: baletu, plastyki i fotografii, studio nagrań, przestrzeń gastronomiczna, a nade wszystko bogaty kalendarz wydarzeń: wszystko to oferuje Stary Młyn po rewitalizacji. W wyremontowanym budynku, na fundamentach zabytkowego młyna motorowego przy ulicy Długiej 41a, mieści się siedziba Miejskiego Ośrodka Kultury, który przeniesiony został z budynku po dawnym żłobku.
Naszym zamierzeniem było przywrócenie do życia zdegradowanego budynku oraz jego otoczenia i oddanie go do użytku mieszkańcom. Zwłaszcza, że znajduje się on na terenie Parku Kulturowego Miasto Tkaczy. Efektem rewitalizacji jest także stworzenie nowej, większej i wygodniejszej siedziby MOK-u (kubatura wielopiętrowego budynku to blisko 6500 m3, a powierzchnia użytkowa ma ponad 1300 m2), co za tym idzie - lepszej oferty kulturalnej dla mieszkańców Zgierza, którzy teraz sami współtworzą ducha tego miejsca. Mieszkańcy szczególnie czekali na otwarcie wielofunkcyjnej sali widowiskowej wyposażonej w blisko 200 miejsc.
Zamiast niszczejącego przez lata gmachu pojawiła się nowoczesna przestrzeń, idealna do realizacji działań kulturalnych i społecznych. Przy rewitalizacji połączyliśmy historię i teraźniejszością. Żadna cegła czy belka nie została zmarnowana i nadal tworzy klimat historycznego obiektu.
Rewitalizacja Starego Młyna była możliwa dzięki wsparciu unijnemu: zaangażowano tam środki z projektu "Szlakiem architektury włókienniczej - rewitalizacja Miasta Zgierza w celu rozwoju produktu turystycznego oraz rewitalizacji zdegradowanych terenów na obszarze ŁOM", współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014 - 2020."
